Toedieningsvormen

Cannabis kan op veel manieren worden gebruikt. Hoewel roken de meest bekende manier is, is het zeker niet de enige – of de beste – manier. Andere toedieningsvormen die vaak worden toegepast door medicinale gebruikers zijn:

Inhalatie met behulp van een verdamper.
Cannabis verwerken in thee, koekjes of andere eetwaren.
Geconcentreerde extracten en cannabisolie.
Consumptie van rauwe cannabis in salades of in een smoothie.

Omdat veel van deze bereidingen niet goed bestudeerd zijn in medische studies, is de beschikbare kennis ervan voor een groot deel gebaseerd op de ervaringen van patiënten die cannabis gebruiken. Het is daarom niet altijd duidelijk wat de voor- en nadelen van bepaalde toedieningsvormen kunnen zijn.

Afhankelijk van de toedieningsvorm kan de oorspronkelijke chemische samenstelling van de gebruikte cannabis op verschillende manieren veranderen. Het belangrijkste voorbeeld hiervan is verhitting, een stap die wordt toegepast in veel toedieningsvormen (roken, verdampen, thee koken, etc.). Tijdens de verhitting vindt een belangrijke omzetting plaats van de cannabinoïd-zuren naar hun meer farmacologisch actieve vorm. Teveel verhitting kan echter leiden tot de vorming van afbraakproducten zoals cannabinol (CBN) en delta-8-THC, cannabinoïden die weer een eigen werking kunnen hebben. En vluchtige bestanddelen zoals de terpenen kunnen gemakkelijk verdwijnen door verdamping, bijvoorbeeld tijdens het koken van thee, of tijdens het verdampen van een oplosmiddel bij het maken van een olie.

Daar komt nog bij dat elke toedieningsvorm op eigen wijze door het lichaam wordt opgenomen (door de darmen of longen) en verwerkt ( ons metabolisme). Met name het verschil tussen orale (doorgeslikte) en pulmonale (geïnhaleerde) preparaten is daarbij van belang. Geïnhaleerde cannabinoïden en terpenen komen direct en vrijwel onveranderd in de bloedbaan terecht, terwijl dezelfde stoffen na doorslikken een lange reis door darmen en andere organen te wachten staat. Hierbij worden allerlei nieuwe stoffen (metabolieten) gevormd die niet oorspronkelijk in de cannabis aanwezig waren. De combinatie van al deze factoren kan leiden tot een groot verschil in effect van verschillende manieren van toedienen.

De juiste keuze van toedienen is van groot belang om de gewenste effecten te krijgen. Want wat er in de cannabisplant zit is niet hetzelfde als wat uiteindelijk in het lichaam komt.

Inhaleren
Cannabis kan op twee manieren worden geïnhaleerd: door middel van roken en verdampen. Bij inhalatie worden zowel cannabinoïden als terpenen snel geabsorbeerd door de longen, en via de bloedbaan verdeeld over het lichaam. De eerst merkbare effecten treden daardoor al binnen een paar minuten op. Na ongeveer een kwartier is het effect op zijn sterkst en dit verdwijnt geleidelijk in de loop van twee tot vier uur. Inhalatie is daardoor het meest geschikt voor patiënten die te maken hebben met acute klachten, en/of met klachten die om een snelle behandeling vragen. Hieronder vallen bijvoorbeeld bepaalde soorten opvlammende pijn, spasmen als gevolg van MS, migraine of misselijkheid en braken. Met inhalatie is de dosering vrij gemakkelijk te controleren; als het effect na een kwartier nog niet voldoende is dan kan de patiënt eenvoudig een extra inhalatie doen totdat het gewenste effect is bereikt, of totdat de eerste milde bijwerkingen merkbaar worden.

Roken
Roken is wereldwijd de meest gebruikte manier om cannabis te consumeren, zowel in pure vorm als in combinatie met tabak. Roken maakt het mogelijk voor de gebruiker om zijn favoriete cannabis gemakkelijk met minimale kosten of moeite te kunnen gebruiken. De giftige stoffen die bij roken vrijkomen, zoals teer, ammoniak en koolstofmonoxide, kunnen echter een serieuze aanslag op de gezondheid zijn. In veel landen is het stigma rondom het ‘roken van wiet’ dan ook een belangrijk obstakel voor de acceptatie van cannabis als medicijn door medici en andere autoriteiten. Roken wordt daarom niet geadviseerd als toedieningsvorm wanneer cannabis als medicijn wordt gebruikt. Het beste alternatief is verdampen.

Verdampen
Verdampen is een methode waarbij cannabis tot een exacte temperatuur wordt verhit, zonder dat het materiaal daarbij verbrandt. Hierbij worden de cannabinoïden en terpenen vrijgemaakt in de vorm van een damp of nevel, die direct kan worden geïnhaleerd. Verdampen heeft alle voordelen van inhalatie (snel effect, makkelijke dosering) maar dan zonder de nadelen van roken. Er zijn allerlei merken verdampers verkrijgbaar, maar vrijwel geen enkel apparaat is getest. De Volcano Medic is momenteel de enige verdamper die als medisch hulpmiddel is goedgekeurd. Studies hebben aangetoond dat het een efficiënt en betrouwbaar apparaat is voor het toedienen van cannabis. Omdat plantmateriaal bij verdampen niet wordt verbrand gaan er geen actieve stoffen verloren. Hierdoor wordt de volledige potentie van de cannabis benut. Nieuwere modellen verdampers zijn vaak kleiner en draagbaar, maar meestal niet onderzocht op veiligheid. Het gebruik van zogenoemde e-liquids met cannabisextract wordt niet aanbevolen omdat onduidelijk is wat er precies in zit, en of het gebruik ervan wel veilig is.

Doorslikken
Wanneer cannabis oraal (via de mond) wordt toegediend duurt het zeker 30 tot 60 minuten voordat de eerste effecten optreden. Deze effecten bereiken meestal hun hoogtepunt na 2 of 3 uur en verdwijnen volledig na 4 tot 8 uur. Cannabisthee, olie en eetwaren (koekjes, cake, etc.) zijn manieren die veel worden gebruikt om cannabis via de mond in te nemen. Daarnaast wordt door patiënten soms geëxperimenteerd met het maken van producten op basis van rauwe (niet verhitte) cannabis.
Een belangrijk voordeel van deze producten is dat ze er niet uitzien of ruiken als cannabis. Hierdoor kan de gebruiker het makkelijker consumeren in het openbaar (zoals onderweg, op het werk of tijdens familiebezoek) zonder ongewenste aandacht te trekken. Het feit dat de effecten langer op zich laten wachten, maar ook veel langer duren dan bij inhalatie, maakt orale toediening vooral geschikt bij chronische klachten die lang aanhouden. Oraal toegediende cannabis is daarom ook een goede keus bijvoorbeeld bij slaapproblemen, omdat het soms wel de hele nacht door kan werken.
Een belangrijk nadeel van orale toedieningsvormen is de grote variabiliteit waarmee de darmen cannabis stoffen opnemen. Dat komt onder andere doordat je laatste maaltijd een grote invloed heeft op hoe actief de darmen zijn. Bovendien is doorslikken niet altijd even gemakkelijk of handig, zoals in het geval van misselijkheid, overgeven, of gebrek aan eetlust. Het doseren van orale cannabis moet voorzichtig gebeuren, omdat overdosering makkelijker kan plaatsvinden dan bij inhalatie. Je weet tenslotte pas na een paar uur of je genoeg hebt genomen, of toch teveel.

Cannabis olie
Cannabis olie is een sterk geconcentreerd extract dat wordt gemaakt door cannabis bloemtoppen of bladeren te extraheren met een organisch oplosmiddel of met CO2. Vervolgens wordt het oplosmiddel verdampt en blijft een plakkerige residu over. Dit wordt opgelost in een olie die geschikt is voor consumptie (bijvoorbeeld olijfolie) en vervolgens in de vorm van druppels via de mond toegediend. Er worden op websites allerlei oplosmiddelen aanbevolen voor het maken van cannabisolie, waaronder petroleumether, nafta en alcohol. Een recente studie die verschillende recepten met elkaar vergeleek vond behoorlijke verschillen in het cannabinoïde- en terpeengehalte van de eindproducten. Ook bleek met name het gebruik van nafta (een soort wasbenzine) een probleem, omdat een behoorlijke hoeveelheid van het (giftige) oplosmiddel achterbleef in de olie. Het is daarom aan te bevelen om geen giftige oplosmiddelen te gebruiken voor het produceren van cannabisolie. Veel van deze oplosmiddelen zijn bovendien brandbaar of explosief.

Thee
Cannabis kan worden bereid als thee, door het een poosje te koken in water. Er zijn verschillende recepten in omloop voor het bereiden van cannabisthee. In Nederland wordt patiënten geadviseerd om thee te maken door 1 gram cannabis in een liter kokend water te doen, het geheel 15 minuten zacht door te laten koken, en dan de cannabis te verwijderen met een theezeefje. Aan de thee kunnen vettige stoffen, zoals melk of koffiemelkpoeder, worden toegevoegd om de cannabisstoffen beter te laten oplossen. Dit is vooral van belang als de thee een poosje bewaard wordt in de koelkast. Cannabis thee kan een sterke smaak hebben. Het toevoegen van suiker, honing of melk kan helpen om de smaak te verzachten.

Eetwaren
Zelfmedicatie met cannabis in gegeten vorm, zoals koekjes, brownies en snoepjes, lijkt met name populair in de Verenigde Staten. Helaas bestaan er op dit moment geen wetenschappelijk geteste methodes voor de analyse van cannabinoïden en/of terpenen in zulke eetwaren. Het is daardoor lastig iets te zeggen over de sterkte, de samenstelling, of de betrouwbaarheid van zulke eetwaren. Zaken waarbij eetwaren extra goed op moet worden gelet zijn het goed mengen van ingrediënten (zodat bijvoorbeeld alle koekjes dezelfde sterkte hebben) en de houdbaarheid van de producten (bederf). Het gebruik van goed beschreven en gestandaardiseerde recepten wordt daarom sterk aangeraden.

Rauwe cannabis
Een interessante nieuwe ontwikkeling is het gebruik van rauwe cannabisbloemen en -bladeren, die worden gegeten als salade of gedronken in een smoothie (een drankje gemaakt door fruit en andere ingrediënten te pureren in een blender). In tegenstelling tot alle andere toedieningsvormen die hierboven zijn besproken, vindt er in dit geval totaal geen verhitting van de cannabis plaats. Alle cannabinoïden worden daardoor vooral in hun zure vorm geconsumeerd. De mogelijke effecten van deze toediening zijn nog vrijwel niet bestudeerd.